Afrička svinjska kuga (ASK) unesena je prvi put na evropski kontinent pedesetih godina prošloga vijeka. Po Evropi i južnoj Americi se širila iz Španije i Portugala.
Za aktuelnu epidemiju kriv je prijenos i ulaz virusa 2007. u Gruziju, odakle se bolest širila na Rusiju, Moldaviju, Ukrajinu, Kinu, Litvu, Latviju, Estoniju, Poljsku, Češku, Mađarsku, Rumuniju, Bugarsku i posljednju u nizu evropskih zemalja u kojoj se bolest, dosta neočekivano pojavila – Belgiju. Od zemalja u okruženju, pogođena je Srbija.
Afrička svinjska kuga je virusna zarazna bolest svinja od koje oboljevaju i domaće i divlje svinje, u formi hemoragične groznice, visokog procenta smrtnosti i do 100 posto.
Endemično, bolest je prisutna u subsaharskoj Africi, u populaciji divljih bradavičastih svinja, prijenos bolesti kod ovih svinja povezuje se sa krpeljima iz roda Ornithodorus. Međutim, epidemiološki se uveliko razlikuje prijenos virusa između domaćih i evropskih divljih svinja trenutačno odvija u Evropi.
Uzročnik ove bolesti je DNA virus iz roda Asfivirusa iz porodice Asfarviridae. Od danas poznatih 22 genotipa virusa, u Evropi cirkuliraju dva genotipa, genotip 1 koji je utvrđen na Sardiniji i genotip 2 koji je 2007. godine utvrđen u Gruziji odakle se širi Evropom.
Epidemiologija
Populacije i domaćih i divljih svinja u Evropi podjednako obolijevaju od ASK. Zaražene svinje izlučuju virus u okolinu 24 – 48 sati prije nego su uočljivi klinički znaci bolesti. Virus sadrže izlučevine (slina, iscjedak iz oka i nosa, mokraća, feces i sekreti spolnih organa), ali najvažniji izvor virusa je krv.
Zaraza se širi direktnim kontaktom, ali i posredno kontaminiranom hranom, vodom, steljom, opremom. Na veće udaljenosti bolest se prenosi vozilima i ljudima. Širenju i prenosu bolesti na veće udaljenosti pogoduje ilegalni promet svinjama ili svinjskim mesnim proizvodima iz bolešću zahvaćenih područja.
Također, bolest se može prenositii kuhinjskim otpadom međunarodnih prevoznih sredstava (avioni, brodovi), a koji se koristi u hranjenju svinja (pomije), kao i hrana koju putnici lično nose i nepropisno odbacuju.
Virus ASK u vanjskoj sredini može preživjeti duži vremenski period ukoliko se nalazi u proteinskom mediju (meso, krv, feces, koštana srž). Svinje se mogu zaraziti i indirektnim kontaktom preko posrednika. Mehanički prenosioci su insekti muha pecara (Stomoxys calcitrans), štakori, ali i čovjek.
Virus se unutar populacije divljih svinja širi direktnim kontaktom. Divlja svinja je infektivna tokom 5-10 dana u vrijeme inkubacije, te tokom kliničke manifestacije bolesti, ukoliko se razvije klinička slika. Daljnje širenje bolesti među populacijom divljih svinja ne ovisi o pojedinačnim migracijama divlje svinje na velike udaljenosti, već o geografskom kontinuitetu gustoće populacije divlje svinje koja omogućuje postupno širenje bolesti.
Klinička slika
Visoka smrtnost svinja nakon kratke febrilne bolesti u zemlji ili određenom području karakteristična je za ASK kod prvog pojavljivanja, što predstavlja perakutni tok bolesti. Svinje ugibaju prije nego se pojave klinički znaci bolesti. Visoka temperatura (40-42 °C) se razvija kod akutnog toka bolesti kao i apatija, gubitak apetita, grupisanje i ponekad izražene smetnje disanja. Ponekad se javlja krvarenje iz nosa, začep i povraćanje, a rjeđe proljev sa ili bez krvi u stolici. Čest je pobačaj. Morbiditet u ovom obliku bolesti je 90-100 posto.
Lešine životinja uginulih u akutnoj fazi bolesti često su dobrog gojidbenog stanja. Najkarakterističnije promjene koje uzrokuje infekcija virusom ASK su krvarenja (u koži, limfnim čvorovima i drugim zahvaćenim tkivima) i promjene na slezeni. Promjene na koži su vrlo česte. Javlja se hiperemija kože (crvena do purpurna boja kože), petehije i cijanoza. Ove promjene su najčešće lokalizirane na koži ekstremiteta, uški, prsima, abdomenu i perineumu.
Značaj ove bolesti
Afrička kuga svinja nije opasna za ljude, njen značaj je više ekonomski. Pojava ove bolesti osim što uzrokuje velika ugibanja svinja povlači za sobom troškove oko uništavanja zaraženih životinja, naknade štete vlasnicima. Ne treba zaboraviti zabranu prometa svinjama i svinjskim mesnim proizvodima. Zbog navedenog vrlo je bitno da se poduzmu sve mjere za sprečavanje unosa i nastanka ove bolest.
Mjere
Kako za ASK ne postoji vakcina to se akcenat stavlja na mjere sprečavanja unosa ove zaraze.
Mjere za prevenciju ASK uključuju i pojačane sanitarno-higijenske radnje, kao što su biosiguronosne mjere, na farmama (dezinfekcija, dezinsekcija, deratizacija), te što manje kontakata među životinjama i ljudima sa drugih farmi.
Evropska unija donijela je Odluku Komisije оd 9. oktobra 2014. o mjerama kontrole zdravlja životinja u pogledu afričke svinjske kuge u određenim državama članicama i o stavljanju izvan snage Provedbene odluke 2014/178/EU (2014/709/EU).
U Bosni i Hercegovini primjenjuje se Pravilnik o mjerama za nadzor afričke svinjske kuge (“Službeni glasnik BiH”, broj: 15/2011). Također kao mjera, od strane Ureda za veterinarstvo BiH donesena je i zabrana uvoza domaćih i divljih svinja, mesa domaćih i divljih svinja, kao i proizvoda porijeklom od domaćih i divljih svinja koji nisu bili obrađeni na način da je sa sigurnošću uništen virus afričke svinjske kuge. Ova mjera će biti na snazi sve do dobijanja službene informacije od strane nadležnih tijela zemalja zahvaćenih ASK o prestanku sumnje na pojavu afričke svinjske kuge.
