Da li ste znali: Drugi svjetski rat (1939–1945) – opće činjenice

🕰️ Početak rata

Drugi svjetski rat počeo je 1. septembra 1939. godine, kada je Njemačka pod vodstvom Adolfa Hitlera napala Poljsku.
Zbog toga su Velika Britanija i Francuska objavile rat Njemačkoj – i sukob se ubrzo proširio na gotovo cijeli svijet.

⚔️ Glavne sile

Sile Osovine:

• Njemačka (Hitler)

• Italija (Mussolini)

• Japan (car Hirohito, vojna vlada)

Saveznici:

• Velika Britanija

• Sovjetski Savez (od 1941.)

• Sjedinjene Američke Države (od 1941.)

• Francuska, Kina i mnoge druge zemlje

🌍 Tok rata

• 1939–1941: Njemačka i njeni saveznici osvajaju gotovo cijelu Evropu. Francuska pada 1940. godine, a Britanija se uspješno brani u “Bitki za Britaniju”.

• 1941: Njemačka napada Sovjetski Savez (Operacija Barbarossa), a Japan napada američku bazu Pearl Harbor, čime u rat ulaze SAD.

• 1942–1943: Prekretnica – Saveznici počinju pobjeđivati: bitke kod Staljingrada (SSSR) i El Alameina (sjeverna Afrika).

• 1944: Saveznici iskrcavaju trupe u Normandiji (D-Day) i počinju oslobađati zapadnu Evropu.

• 1945: Sovjeti zauzimaju Berlin; Hitler se ubija u aprilu. Njemačka kapitulira 8. maja 1945.
  U Aziji, SAD bacaju atomske bombe na Hirošimu i Nagasaki – Japan se predaje 2. septembra 1945.

💣 Posljedice

• Poginulo je oko 60 do 80 miliona ljudi, uključujući 6 miliona Jevreja ubijenih u Holokaustu.

• Stvorene su Ujedinjene nacije (UN) radi očuvanja mira.

• Počeo je Hladni rat između SAD i SSSR-a.

• Evropa je bila razrušena, a svijet je ušao u novu političku i ekonomsku eru.

🇷🇸🇭🇷🇧🇦 Jugoslavija u Drugom svjetskom ratu (1941–1945)

⚡ Napad na Jugoslaviju

• 6. aprila 1941. godine, Njemačka, Italija, Mađarska i Bugarska napale su Kraljevinu Jugoslaviju.

• Država je bila slabo pripremljena i raspala se za samo 12 dana.

• Teritorija Jugoslavije podijeljena je između sila Osovine i njihovih saveznika.

⚔️ NDH i okupacija

• Na dijelu Jugoslavije, uključujući i veći dio Bosne i Hercegovine, osnovana je Nezavisna Država Hrvatska (NDH) — fašistička marionetska država koju su kontrolisale Njemačka i Italija.

• Ustaški režim NDH provodio je masovne zločine i genocid nad Srbima, Jevrejima, Romima i antifašistima.

• Formirani su koncentracioni logori, najpoznatiji među njima bio je Jasenovac.

💪 Otpor i narodnooslobodilačka borba

• Protiv okupatora su se borile dvije glavne oružane grupe:

  1. Partizani, pod vodstvom Josipa Broza Tita, koji su se borili za oslobođenje zemlje i stvaranje nove, federativne Jugoslavije.

  2. Četnici, pod vodstvom Draže Mihailovića, koji su formalno bili protiv okupatora, ali su često sarađivali s njima protiv partizana.

• Partizanski pokret ubrzo je postao glavni oslobodilački pokret u Evropi, uz široku podršku naroda i savezničkih snaga.

🇧🇦 Bosna i Hercegovina u ratu

🌄 Podijeljena zemlja

• BiH je 1941. godine bila uključena u NDH, ali su se ubrzo pojavili jaki partizanski odredi širom zemlje — posebno u Bosanskoj krajini, istočnoj Bosni i Hercegovini, te na Romaniji i Neretvi.

🔥 Važne bitke na teritoriji BiH

• Bitka na Kozari (1942) – herojski otpor partizana i civila protiv njemačko-ustaških snaga.

• Bitka na Neretvi (1943) – poznata kao “Bitka za ranjenike”, partizani su se probili kroz opkoljenje i spasili hiljade boraca i ranjenika.

• Bitka na Sutjesci (1943) – jedna od najtežih bitaka, u kojoj je poginulo mnogo boraca, ali partizanski pokret nije uništen.

🤝 Antifašističko vijeće (ZAVNOBiH)

• 25. novembra 1943. godine u Mrkonjić Gradu održano je prvo zasjedanje ZAVNOBiH-a (Zemaljsko antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Bosne i Hercegovine).

• Na tom zasjedanju donijeta je odluka da je Bosna i Hercegovina ravnopravna republika u budućoj federalnoj Jugoslaviji.

• Taj datum, 25. novembar, danas se obilježava kao Dan državnosti BiH.

🕊️ Kraj rata i novo doba

• Do 1945. partizani su oslobodili cijelu zemlju.

• Nastala je Federativna Narodna Republika Jugoslavija (FNRJ), sa šest republika, među njima i Narodna Republika Bosna i Hercegovina.

• Bosna i Hercegovina je dala ogroman doprinos pobjedi nad fašizmom, uz veliki broj poginulih boraca i civila, ali i s ponosnom tradicijom antifašističkog otpora.